Giải thích cho trẻ như thế nào về giới tính từ 2 – 3 tuổi trở đi

Trẻ muốn hiểu, trong khi đó cha mẹ thì tìm từ ngữ và thái độ thích hợp nhất cần phải có khi nói với trẻ về vấn đề này. 12 câu hỏi và câu trả lời với Edwige Antier, bác sĩ nhi, Anne Bacus, bác sĩ tâm lý, Christiane Olivier, nhà phân tích tâm lý, Stéphane Clerget, bác sĩ tâm lý trẻ em.

Thực hiện bởi Stéphanie Torre.

Ở độ tuổi nào trẻ bắt đầu tò mò về tình dục ?

Khoảng 3 tuổi . Ở độ tuổi nào sự khác biệt giữa cơ thể của trẻ và cơ thể của người khác thu hút sự chú ý của trẻ. Trẻ quan sát lẫn nhau, tìm cơ hội để thấy cơ thể trần của cha mẹ và đặt những câu hỏi như : “Tại sao con gái không đi tiểu đứng ?”, “Tại sao mẹ lại có vú ?”, “Tại sao ba lại có con chim lớn thế ?”. Đó cũng là khoảng thời gian bé trai và bé gái khám phá việc thủ dâm tự nguyện.

Đâu là vai trò của cha mẹ trong vấn đề giáo dục giới tính ?

Cha mẹ có vai trò chủ đạo trong việc cung cấp thông tin và biện pháp phòng ngừa. Trong những năm đầu đời, trẻ đặt nền móng cho cuộc sống tình cảm và tình dục sau này. Hãy trả lời những câu hỏi của trẻ một cách không xấu hổ, không khó chịu, phản ứng một cách bình tĩnh trước những hành vi đáng nghi của trẻ hoặc giải thích rõ ràng với trẻ về sự cấm loạn luân, ví dụ như thế; cho phép trẻ có một hình ảnh lành mạnh về tình dục và thiết lập một không khí tin cậy giữa cha mẹ và con cái. Không nói gì cả, không trả lời gì cả sẽ tạo dựng một sự khó chịu cho cả hai bên. Sự khó chịu này sẽ tạo ra những cản trở sau này cho một cuộc sống tình dục hạnh phúc.

Có nên trả lời tất cả những câu hỏi của trẻ ?

Tránh trả lời một câu hỏi là một việc không khôn khéo, bởi vì trẻ sẽ tìm mọi cách để giải tỏa sự tò mò của mình ở nơi khác. Tốt nhất nên trả lời cho trẻ hơn là để những câu hỏi đó được trả lời bằng máy vô tuyến, một người trưởng thành khác, hoặc giờ ra chơi. Đôi khi có một số trẻ luôn hỏi đi hỏi lại một câu hỏi. Cha mẹ lúc đó phải có nhiệm vụ kiểm tra xem những giải thích lần trước đã được trẻ hiểu rõ ràng hay chưa.

Ai phải giải thích vấn đề này cho trẻ ? Cha hay mẹ ?

Tốt nhất là phụ huynh có chung giới tính với trẻ đảm nhiệm việc bắt đầu một cuộc nói chuyện về vấn đề này. Những người mẹ có thể cảm thấy khó khăn khi phải nói về giới tính nam cho bé trai, nhưng ngược lại thoải mái hơn với bé gái. Tuy nhiên, trẻ thường cần nguồn thông tin được giải thích từ hai phía để có thể giải tỏa hoàn toàn sự tò mò. Vì vậy, cha và mẹ hãy nói với trẻ với những gì mình biết theo giới tính cá nhân và những gì mình muốn truyền đạt.

Phải nói gì với một bé gái đang lo lắng vì không có “chim” như bé trai ?

Việc không có dương vật có thể gây nên sự lo lắng cho một bé gái độ 2 – 3 tuổi. Thế nên cha mẹ có thể làm yên lòng trẻ bằng cách giải thích rằng trẻ có bộ phận sinh dục nằm bên trong bụng. Đó cũng là lúc đề cập đến vấn đề bộ phận sinh dục không chỉ được dùng để đi tiểu, mà trú ngụ ở đó còn có một cái lỗ dùng để nhận những hạt giống nhỏ xíu và cho em bé chui ra ngoài. Không cần thiết phải nói nhiều hơn thế ở độ tuổi này.

Làm sao để an ủi một bé trai đang tự đặt câu hỏi về kích cỡ và số phận của “chim” ?

Khoảng độ 3 tuổi, bé trai thường hay thắc mắc một ngày nào đó dương vật sẽ “bay” đi mất. Trước sự lo sợ bị mất cơn quan sinh dục, cha mẹ có thể giải thích cho trẻ rằng cơ quan sinh dục không thể “bay” đi được, nó được gắn vào cơ thể. Đối với bé trai đang lo lắng về kích cỡ, tại sao ta không thể nói với trẻ rằng theo thời gian con lớn lên, kích cỡ của nó sẽ luôn khác so với những cậu trai khác, nhưng không phải vì thế nó sẽ tốt hơn hay dở hơn ? Bé trai cũng thường hay hỏi vì sao bé gai không có “chim”. Ta có thể trả lời trẻ rằng những bạn gái có bộ phận sinh dục nằm trong bụng.

Phải nói như thế nào với trẻ về biện pháp phòng ngừa ?

Ở lứa tuổi này, bé quan tâm tới nguồn gốc tồn tại của mình hơn là hành động quan hệ tình dục. Cha mẹ phải nói với trẻ về hình thái của vấn đề này, cũng như về tình yêu. Cha mẹ có thể trả lời rằng khi hai người lớn yêu nhau rất nhiều họ mong muốn có một em bé. Họ hôn nhau một nụ hôn thật to và trong lúc đó “ba cho vào bụng mẹ một hạt giống nhỏ xíu”. Cách giải thích đường vòng này giúp trẻ yên tâm rằng trẻ ra đời bởi một niềm mong muốn.

Khi trẻ được 6 tuổi, cha mẹ có thể giải thích rằng khi quan hệ tình dục, dương vật của cha đưa vào âm đạo của mẹ và tinh dịch chảy ra từ dương vật có mang theo tinh trùng, tinh trùng phải gặp được trứng để thụ thai. Nhưng bạn không cần giải thích chi tiết hơn nữa : trẻ chỉ nhớ những gì mà khả năng hiểu của trẻ cho phép.

Có phải nói với trẻ về khoải cảm ?

Khi trẻ đã hiểu em bé đến từ đâu, trẻ se hỏi về tầm quan trọng trong mối quan hệ của việc quan hệ tình dục : trẻ sẽ hỏi quan hệ tình dục là như thế nào ? có đau không ? … Bạn có thể nói với trẻ rằng những cảm giác phải thật lòng bằng cách nói về những gì người lớn làm.

Phải phản ứng như thế nào trước việc thủ dâm và những trò chơi tình dục của trẻ con ?

Việc thủ dâm rất phổ biến ở trẻ nhỏ : trẻ làm việc này để có kóoái cảm và tự làm an lòng. Cha mẹ không được cấm cản, vì chỉ trích bằng cách làm cho trẻ phải hối hận sẽ đưa đến việc gây cho trẻ sự liên tưởng rằng lạc thú là sự cấm cản. Phản ứng tốt nhất là giải thích rằng khoái cảm này là bình thường nhưng phải kín đáo. Về những trò chơi tình dục của trẻ con, bạn không cần phải làm cho mọi thứ trở nên hãi hùng : khi trẻ chơi trò “bác sĩ” hay trò “bố mẹ”, trẻ chỉ muốn kiểm tra những điều trẻ tin là đã hiểu. Việc trẻ quan sát lẫn nhau không có gì đáng chê trách khi không có đứa trẻ nào trong nhóm cảm thấy không muốn chơi. Có nghĩa là bạn phải giải thích cho trẻ rằng nếu trẻ không muốn chơi chung thì trẻ có thể từ chối.

Cha mẹ phải tránh việc trần truồng trước mặt trẻ ?

Đúng, nhưng không phải vì vậy mà tạo nên một chủ đề cấm kỵ. Tốt nhất cha mẹ nên tránh hiện diện sự trần truồng của mình trước mắt trẻ trên 3 tuổi. Tôn trọng cách hành xử tế nhị là điều chủ yếu để tránh cho trẻ thấy những cảnh quá khêu gợi cho độ tuổi của trẻ. Cha mẹ cũng phải từ chối nếu trẻ đòi đụng vào ngực hoặc bộ phận sinh dục. Bằng cách đẩy tay trẻ, bạn có thể giải thishc rằng bộ phận sinh dục là vùng thuộc về cá nhân, và chính trẻ cũng không được phép cho ai đụng vào.

Đây cũng là lúc để nói về sự cấm loạn luân. Kể cho trẻ nghe truyện của Oedipe (1) (2) người đã lấy vị trí không phải của mình với người cha mẹ có giới tính khác mình. Bé phải học và hiểu rằng bé không được cưới bố mẹ, anh chị em, anh chị em họ, rằng ta không được trộn lẫn các thế hệ bằng tình dục. Việc này sẽ giúp bé biết tự vệ trong vô thức nếu một ngày bé phải đối mặt với một kẻ xâm phạm tình dục trẻ em.

Ở tuổi nào nên nói với bé gái về kinh nguyệt ?

Câu hỏi này của trẻ thường xuất hiện vào khoảng 6 – 10 tuổi. Thật sự quan trọng việc giải thích cho trẻ rằng khi đến một độ tuổi nào đó cơ thể của trẻ sẽ chuẩn bị để có thể có em bé và trở thành phụ nữ. Chúng ta có thể nói rõ hơn rằng khi cái bao ở trong bụng tự thải những thứ mà nó không cần bằng cách chảy máu nếu như không có em bé đang lớn lên bên trong và lúc đo mình phải sử dụng băng vệ sinh để không làm bẩn quần áo. Khi trẻ được 10 tuổi, bạn có thể hướng dẫn trẻ sử dụng băng vệ sinh, đó là cách để chuẩn bị cho trẻ đón chờ những kỳ kinh nguyệt đầu tiên.

Cha mẹ cũng không nên quên rằng các bé trai cũng thường có những câu hỏi liên quan đến sự vận hành sinh dục của trẻ. Khi đến tuổi dậy thì, cha mẹ nên cho bé đến gặp một người trong ngành y khoa để có thể đối thoại : bác sĩ của gia đình, bác sĩ nhi, người làm việc tỏng phòng kế hoạch hóa gia đình.

Có nên nói với trẻ những điều này khi trẻ không hỏi ?

Khi trẻ không hỏi cha mẹ bất cứ điều gì, không có nghĩa là trẻ không quan tâm hoặc trẻ đã có đủ thông tin. Việc thiếu vắng tò mò cho thấy điều ngược lại : trẻ đã cảm thấy sự khó chịu của những người xung quanh khi trẻ muốn đề cập đến vấn đề này, cho nên trẻ muốn giữ yên lặng. Khi trường hợp này xảy ra, cha mẹ phải là người tỏ ra quan tâm đến những câu hỏi gián tiếp của trẻ, như : “Những con chó con sinh ra như thế nào ?”. Trong trường hợp trẻ không đặt bất kỳ câu hỏi nào ám chỉ về vấn đề này, cha mẹ nên chủ động bắt chuyện với trẻ bằng cách sử dụng từ ngữ thích hợp với độ tuổi của trẻ. Cùng trẻ đọc một quyển sách về giáo dục giới tính cũng là một biện pháp tốt để trảo đổi với trẻ về vấn đề này.

—

Chú thích

(1) Nhân vật Oedipe trong thần thoại Hy Lạp : Vua Laïos và hoàng hậu Jocaste bị một lời nguyền khủng khiếp là đứa con mà họ sinh ra sẽ là đứa con giết cha và lấy mẹ. Vì vậy khi đứa trẻ ra đời, họ đã sai một nô lệ nung dùi đỏ vào bàn chân và mang đi giết chết. Nhưng người nô lệ không giết đứa trẻ mà mang cho một người chăn cừu ở thành Corinthe nuôi dưỡng. Đứa trẻ lớn lện tình cờ trở thành con nuôi của nhà vua Polipe và hoàng hậu Mérope của thành Corinthe. Ðó chính là Oedipe. Lớn lên, có lần Oedipe đi cầu thần và cũng được phán truyền: sẽ giết cha và lấy mẹ.

Sợ hãi, Oedipe bỏ nhà ra đi để khỏi bị phạm tội. Dọc đường chàng gặp một chiếc xe ngựa. Do thái độ hống hách của những người trên xe, xung đột xảy ra. Odipe đánh nhau và đã giết gần hết bọn người đó, một người trong đó chính là Laïos, cha của Oedipe. Oedipe đến thành Thèbes. Ðô thành này đang bị một con quái vật là Sphinx, mình sư tử, đầu người đang gây tai họa. Chàng giải được câu đố bí hiểm của con vật bắt nó phải đâm đầu xuống vực chết, trả lại bình yên cho kinh thành (câu đố của quái vật : con gì đứng trên bốn chân buổi sáng, hai chân buổi chiều và ba chân buổi tốt ?; lời giải của Oedipe : là con người, buổi sáng là khi con người còn bé di chuyển với tứ chi, buổi chiều là khi con người trưởng thành đứng trên hai chân, buổi tối là cuối đời già yếu con người di chuyển với cây gậy, thành ba chân). Oedipe được suy tôn làm vua thành Thèbes và cưới Jocaste vợ góa của nhà vua trước. Một hôm Jocaste bất ngờ nhận ra vết sẹo ở lòng bàn chân của chồng và nhận ra đó là con của mình. Khám phá ra sự thật, Jocaste tự tử chết, Oedipe tự đâm mù mắt mình rồi bỏ ngai vàng ra đi.

(2) Phức cảm Oedipe : các nhà phân tâm học cũng dựa vào minh triết cổ Hy Lạp để xây dựng lý thuyết vô thức. Freud đã dùng khái niệm phức cảm (complex) Oedipe, phức cảm Electra để diển tả những ẩn ức có trong vô thức của bé trai hay bé gái. Bình thường khi lớn lên trẻ sẽ dần dần xóa bỏ được những phức cảm này. Nếu trong quá trình phát triển, bé trai hay gái không thoát khỏi những mặc cảm này, chúng sẽ có biểu hiện bệnh lý về mặt tâm thần.

—

Theo bản gốc tiếng Pháp của tạp chí Psychologies

Người dịch : Lê Quỳnh Dao